Teoria pomp

POMPA PRZEPŁYWOWA - (wirowa) elementem roboczym jest szybko obracający się wirnik łopatkowy, powodujący wzrost ciśnienia i energii kinet. pompowanej cieczy; ciągłe zasysanie cieczy z przewodu ssawnego jest wywoływane przez podciśnienie spowodowane wypływem cieczy z wirnika do przewodu tłocznego. W zależności od sposobu uzyskiwania wzrostu ciśnienia i energii kinetycznej dzieli się pompy przepływowe na: krążeniowe (regeneracyjne) - samozasysające, oraz krętne (rotodynamiczne), które przed uruchomieniem trzeba zalać cieczą; zależnie od kierunku przepływu cieczy w wirniku rozróżnia się pompy krętne odśrodkowe, osiowo-promieni

owe (diagonalne) i osiowe (śmigłowe); pompyprzepływowe mogą być jednostopniowe lub wielostopniowe (o kilku wirnikach na jednym wale).W III w. p.n.e. gr. konstruktor Ktesibios wynalazł pompę tłokową (sikawkę pożarniczą), od XV w. tłokowe pompy używano w kopalniach; pierwsze pompy przepływowe (z drewnianym wirnikiem)

zastosowano w portug. kopalniach w V w.; w końcu XVII w. franc. fizyk D. Papin zbudował pompę przepływową odśrodkową do odwadniania gruntów, jednak pompy przepływowe zaczęły być powszechnie stosowane dopiero pod koniec XIX w., gdy do ich napędu użyto silników elektrycznych. Pompy należą do najbardziej rozpowszechnionych maszyn roboczych; są stosowane we wszystkich dziedzinach techniki i w gospodarce komunalnej. Czasami pompami nazywa się niektóre inne przenośniki cieczy, np. mówi się o pompach strumienicowych. Istnieje grupa maszyn odwracalnych (zw. pompoturbinami), które mogą pracować okresowo jako pompy lub silniki (turbiny) wodne.

POMPA DIAGONALNA - <klik tutaj> pompa wirowa, w której wirniku 1 (rys.a) ciecz przepływa w kierunku skośnym, po czym kierownice 2, także skośne, nadają cieczy pompowej żądany kierunek. P.d. mogą być jedno i wielostopniowe. P.d.mająca zamiast kierownic spiralny kanał tłoczny 3(rys.b) rozszerzający się w kierunku wylotu 4 lub o stałym przekroju, nazywa się p. helikoidalną. P.d. stosowane są najczęściej do pompowania wody z większych głębokości, przy czym jednostopniowa p.d. może podnieść wodę o 80 metrów.

POMPA DO CIECZY ZANIECZYSZCZONYCH - pompa, zwykle odśrodkowa o małej ilości łopatek w wirniku (do4), przeznaczona do prznoszenia cieczy z zanieczyszczeniami w postaci ciał stałych, np. szlamu lub ścieków -(pompa kanalizacyjna). P.d.c.z. są również stosowane w przenośnikach hydraulicznych.

POMPA DYFUZYJNA - <klik tutaj> pompa prożniowa do próżni końcowej, o działaniu polegającym na dyfuzji cząsteczek pompowanego gazu do strumienia pary czynnika pomującego; para ta podlega następnie skropleniu, cząstki gazu zaś uchodzą z pompy. Czynnikiem pompującym jest zazwyczaj specjalny o niskim ciśnieniu pary, np. olej silnikowy. Na rys. pokazano schemat wielostopniwej p.d. frakcjonujacej (samoczynnie oczyszczającej olej), ktorej wlot 1 jest połączony z obszarem wysokiej prożni. Do dysz 2, 3 i 4 dopływa para oleju ze zbiornika podgrzewanego grzejnikiem 5. Po skropleniu olej spływa po ściankach pompy do części 6 zbiornika, w ktorym olej jest najbardziej zanieczyszczony lotnymi skladnikami. W miarę uwalniania od tych składników olej przepływa przez otworki w przegrodach do części 7 i środkowej 8, zasilających dysze 3 i 4. Dzięki takiemu układowi czystosc oleju jest tym większa im mniejsze panuje ciśnieniew zasilanym przez olej obszarze pompy. Cząsteczki pompowanego przez p.d. gazu uchodzą przewodem 9 do obszaru próżni wstępnej (-pompa próżniwa). Pompa jest chłodzona wężownią 10.

POMPA GŁĘBINOWA - <klik tutaj> pompa do wydobywania cieczy z większych głębokości umieszczona bezpośrednio w studni lub szybie. Pnieważ głęboko wiercone otwory, np. do podziemnych zbiorników wody, mają rzadko średnicę przektaczjącą 300 mm (ze względu na koszty), p.g. są pompami o osi pionowej i mają niewielka średnicę. Jako pompy głębinowe stosuje się najczęściej wielostopniowe pompy wirowe, napędzane silnikiem elektrycznym, ktory może znajdować się: a) na powierzchni ziemi i wówczas napędza pompę zanurzoną w wodzie za pośrednictwem bardzo długiego wału (p.g. wałowe), b) wraz z pompą w cieczy pompowej (p.g.zatopionym silnikiem, zwane też hermetycznymi); w rozwiazaniu tym, obecnie częściej stosowany silnik 1 (rys.) znajduje się pod pompą 2, przy czym silnik ten może być suche (obudowany hermetycznie), półsuchy (wirnik obraca się w wodzie, a stojan jest szczelnie obudowany) lub mokry (obudowa silnika jest wypełniona olejem, wodą lub ich mieszaniną). przy użyciu p.g.można wydobywać ciecze, np. ropę z szybów naftowych, z głębokości nawet 5000m.

Pompa głębinowa hermetyczna: 1-silnik elektryczny: 2-pompa: 3-smok, przez który pompa zasysa ciecz, 4-przewód tłoczny (róra), kabel doprowadzajacy prąd elektryczny do silnika

POMPA JONOWA - <klik tutaj> (pompa próżniowa), do próżni końcowej wytwarzającej pole elektryczne, w którym następuje jonizacja cząsteczek pompowanego gazu i poruszanie sięich w kierunku wylotu pompy. Cząsteczki gazu wchodzące do komory roboczej 1 pompy od strony obszaru próżni końcowej 2 są jonizowane elektronami 3, które emituje katoda 4, żarzona prądem baterii 5. Jonizacja cząsteczek gazu polega na wybijaniu z nich elektronów przez elektrony 3, w związku z czym otrzymuje się jony 8 o ładunku dodatnim, przyśpieszane w kierunku wylotu 9, połączonego z obszarem próżni wstępnej (-pompa próżniowa); przyspieszanie jonów następuje pod wpływem różnicy napięć między anodą 7, a katodą 4, przy czym różnicę tę daje bateria zasilania 6. Zaletą p.j. w porównaniu z pompą dyfuzyjną jest możność otrzymania bardzo wysokich próżni bez wprowadzania do opróżnianego obszaru par czynnika pompującego. Ze względu na żarzącą się katodę p.j. wymaga próżni wstępnej rzędu jednej tysięcznej mm Hg.

POMPA KRIOGENICZNA - <klik tutaj> urządzenie do osiągania najwyrzszych próżni metodą wymrażania cząstek gazu pchodzących z obszaru próżni końcowej.Cząsteczki te ulegają wymrożeniu w wyniku zetknięcia z metalową powierzchnią wymrażającą doprowadzoną do ostatecznie niskiej temperatury przez skroplony gaz, zazwyczaj ciekły hel lub wodór. W celu zmniejszenia zużycia tych gazów i obniżenia tym samym kosztów użytkowania p.k., stosuje się często p.k. (rys), w ktorych ciekły hel (He) lub wodór przepływa między ściankami pierścienia wewnętrznego, ciekły azot (N) zaś zewnętrznego. Podobnie jak w przypadku pompy sorbcyjnej, wymrożone cząstki gazu pozostają we wnętrzu p.k., co odróżnia ją od konwencjonalnych pomp próżniowych, z których cząstki te są usuwane.

1- wlot do pompy połączony z obszarem próżni końcowej 2, 3- dopływ i odpływ ciekłego azotu 4, 5- dopływ i odpływ ciekłego helu.

POMPA KRZYWKOWA - <klik tutaj> pompa kłykciowa; pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są różnego kształtu krzywki. P. k. mogą być jedno, dwu i trójwirnikowe. W p. k. jednowirnikowej ciecz wpływa dawkami z przewodu ssawnego l do komory 2 i zostaje przez wirnik 3 przeniesiona do przewodu tłocznego 4. Zastawka 5 dociskana sprężyną 6 do wirnika 3 zapobiega powrotowi cieczy do obszaru ssawnego. P. k. służą do pompowania cieczy bez zanieczyszczeń, najczęściej lepkich, np. olejów. P. k. stos. są też do przenoszenia gazów, jako dmuchawy (dmuchawa Rootsa) i pompy próżniowe

POMPA ŁOPATKOWA - <klik tutaj>pompa rotacyjna, której elementem roboczym jest wirnik z ruchomymi (przesuwnymi) łopatkami. Zasada działania p. ł. jest następująca: gdy wirnik l, osadzony mimo-środowo w kadłubie 2 pompy, obraca się, siła odśrodkowa powoduje stałe przyleganie łopatek 3 do powierzchni wewnętrznej kadłuba; łopatki te wykonują więc ruchy posuwisto-zwrotne ku osi obrotu wirnika i od niej. Ponieważ zaś objętość przestrzeni pomiędzy sąsiednimi łopatkami ulega cyklicznym zmianom (wzrasta po1 stronie ssawnej, a maleje po stronie tłocznej), następuje zasysanie cieczy z obszaru ssawnego 4 dawkami i przenoszenie do obszaru tłocznego 5. Oprócz opisanych p. 1. promieniowych, w których łopatki przesuwają się promieniowo lub nieco ukośnie, istnieją p. ł. osiowe, w których łopatki przesuwają się w wirniku równolegle do jego osi. P. l, stos. się w napędach hydraulicznych, do przenoszenia skroplonych gazów i cieczy samosmarujących.

AUTOPOMPA - , pożarnicza pompa wirowa (najczęściej wielostopniowa), zwykle stanowi gł. element układu wodno-pianowego samochodu gaśniczego, napędzana przez silnik tego samochodu.

MOTOPOMPA [łac.-wł.], pożarnicza pompa wirowa tworząca z napędzającym ją silnikiem spalinowym zespół dostosowany do przenoszenia bądź do umieszczania na stałe na przyczepie pożarniczej lub samochodzie pożarniczym; na ogół motopompa jest wyposażona w urządzenia zasysające i dozownik środka pianotwórczego.

POMPA CIEPLNA - , pompa ciepła, pompa grzejna, urządzenie do przenoszenia ciepła (analogicznie jak w obiegu chłodniczym,termodynamiczny obieg ze źródła o niższej temperaturze (np. powietrza zewn., wody jeziora, gruntu) do ośrodka o wyższej temperaturze (np. mieszkania); rozróżnia się pompy cieplne sprężarkowe (pobierające energię mech.) i absorpcyjne (pobierające ciepło); pompy cieplne stosuje się do ogrzewania jednego ośrodka przy równoczesnym chłodzeniu innego (np. w klimatyzacji, destylacji wody, ogrzewaniu mieszkań). Zastosowanie pompy cieplnej pozwala wykorzystać ciepło odpadowe. Pierwsze informacje na temat możliwości użycia pomp cieplnych do ogrzewania podał W. Thompson. Obecnie na świecie eksploatuje się ponad kilkadziesiąt milionów pomp cieplnych.

POMPA DYFUZYJNA - <klik tutaj>rodzaj pompy próżniowej..

POMPA ELEKTROMAGNETYCZNA - , urządzenie do przetłaczania ciekłych metali; działanie opiera się na wyzyskaniu siły elektrodynamicznej wywieranej przez pole magnet. na ciekły metal, przez który płynie prąd elektr.; rozróżnia się pompy elektromagnetyczne, w których prąd elektr. płynący w metalu jest doprowadzany z zewnątrz, oraz pompy elektromagnetyczne indukcyjne, w których prąd elektr. w metalu jest wzbudzany przez wirujące pole magnet., wytwarzane przez prąd trójfazowy doprowadzony do uzwojeń wokół przewodu z płynnym metalem; wskutek oddziaływania pola magnet. i prądu powstaje siła wprowadzająca w ruch ciekły metal. Pompy elektromagnetyczne są wykorzystywane do przetłaczania ciekłego sodu lub ciekłego stopu sodu i potasu, stosowanych do chłodzenia reaktorów jądrowych.

POMPA JONOWA, <klik tutaj > techn. rodzaj pompy próżniwej.

POMPA POŻARNICZA - , pompa (autopompy, motopompy), przeznaczona do tłoczenia wody lub innego środka gaśniczego do przewodów układu gaśniczego lub dostarczania wody do miejsca pożaru (z oddalonego źródła); wykorzystywana także np. do wypompowywania wody z zalanych pomieszczeń.

POMPA PRóŻNIOWA - , <klik tutaj> maszyna do wytwarzania i utrzymywania w zamkniętej przestrzeni ciśnienia znacznie niższego od atmosf.; rozróżnia się pompy próżniowe do średniej i wysokiej próżni; pompy próżniowe do średniej próżni mają budowę podobną do sprężarek objętościowych (wyporowych), do uzyskania wysokiej próżni stosuje się m.in. pompy jonowe i pompy dyfuzyjne. Działanie pompy jonowej polega na jonizacji cząstek pompowanego gazu i usuwaniu powstałych jonów za pomocą pola elektr. w kierunku wylotu pompy; działanie pompy dyfuzyjnejjest oparte na zjawisku dyfuzji cząsteczek gazu do strumienia przepływającej pary substancji o niskiej prężności (np. rtęci); pompy próżniowe są stosowane w pracach laboratoryjnych i w technice wysokiej próżni; pozwalają osiągnąć ciśnienie rzędu 10^-6 Pa.

POMPA STRUMIENICOWA - pompa strumieniowa, podnośnik cieczy, którego elementem roboczym jest strumień czynnika roboczego; ze względu na rodzaj czynnika roboczego rozróżnia się pompy strumienicowe: cieczowe - czynnikiem roboczym jest płyn, stosowane do odwadniania szybów kopalnianych, pompowania wody do sieci cieplnych itp., gazowe - czynnikiem roboczym jest gaz lub para, stosowane dawniej do pompowania wody do kotłów parowozowych.

SILNIK HYDRAULICZNY - , silnik, w którym czynnikiem roboczym jest ciecz (np. woda, olej), przetwarzający energię kinet. lub energię ciśnienia cieczy w pracę mech.; jeżeli czynnikiem pracującym jest woda - silnik hydrauliczny jest zw. silnikiem wodnym; w zależności od konstrukcji rozróżnia się silniki hydrauliczne wirnikowe (turbiny wodne), silniki tłokowe (stanowiące niejako odwrócenie pomp tłokowych), rotacyjne (odwrócenie pomp rotacyjnych) ikoła wodne; popularnymi silnikami hydraulicznymi tłokowymi są siłowniki hydrauliczne.

STRUMIENICA - smoczek, <klik tutaj> techn. urządzenie do przenoszenia płynu (cieczy, gazu) lub ciał sypkich z obszaru o ciśnieniu niższym do obszaru o ciśnieniu wyższym za pomocą strumienia czynnika roboczego (np. powietrza, wody); strumienice dzieli się na ejektory (eżektory) i iniektory (inżektory). W ejektorze płyn zostaje zassany z przestrzeni o ciśnieniu niższym od atmosf. i wtłoczony do przestrzeni o ciśnieniu atmosf.; w iniektorze płyn jest wtłaczany do obszaru o ciśnieniu wyższym od atmosf., np. woda do kotła parowego za pomocą pary. Doprowadzany pod ciśnieniem czynnik roboczy wpływa przez dyszę do specjalnie ukształtowanego przewodu (tzw. zwężki Venturiego) i wskutek wytworzonego podciśnienia zasysa płyn z rurki ssącej przez szczelinę między dyszą, a zwężką zassany płyn, przepływając do rozszerzającej się części zwężki (dyfuzora), ulega sprężeniu do ciśnienia niezbędnego do jego tłoczenia. Zaletą strumienicy jest prosta budowa i niewrażliwość na zanieczyszczenia, a wadą mała sprawność (ok. 35%)

POMPA ROTACYJANA - elementem roboczym jest wirnik, zależnie od jego budowy rozróżnia się: pompy łopatkowe, wałeczkowe, zębate, krzywkowe, śrubowe, pompy o wirujących cylindrach, pompy o wirujących tłokach.

POMPA WYPOROWA - <klik tutaj>ciecz jest przenoszona z przestrzeni ssawnej do tłocznej przez ruchomy element roboczy (przylegający szczelnie do osłony np. cylindra), zasysający i następnie tłoczący kolejne dawki cieczy; element roboczy pompy wykonuje ruch posuwisto-zwrotny (w pompach tłokowych i przeponowych), obrotowy (w pompach rotacyjnych) lub obiegowy (w pompach mimośrodowych).

POMPA TŁOKOWA - <klik tutaj> elementem roboczym jest tłok wykonujący ruchy posuwisto-zwrotne w cylindrze; do rozdzielenia obszarów ssawnego i tłocznego oraz do ich połączenia z cylindrem pompy służą umieszczone w jej korpusie zawory ssawne i tłoczne; przy suwie tłoka zwiększającym przestrzeń roboczą cylindra następuje samoczynne otwarcie zaworu ssawnego i zassanie dawki cieczy, a przy suwie zmniejszającym tę przestrzeń - samoczynne otwarcie zaworu tłocznego i wyparcie tej dawki do obszaru tłocznego; pompy tłokowe dzieli się na: jednostronnego działania (jedna strona tłoka pracuje) i dwustronnego działania (obie strony tłoka pracują).

POMPA ROTACYJNA - elementem roboczym jest wirnik, zależnie od jego budowy rozróżnia się: pompy łopatkowe, wałeczkowe, zębate, krzywkowe, śrubowe, pompy o wirujących cylindrach, pompy o wirujących tłokach.

POMPA RÓŻNICOWA - <klik tutaj> pompa tłokowa lub nurnikowa, która ssie ciecz pompowaną tylko podczas ruchu tłoka (nurnika) w jednym kierunku, tłoczy zaś podczas ruchu w obu kierunkach. Na rys. pokazano schemat działania p. r. nurnikowej, która podczas ruchu nurnika l w prawo zasysa przez zawór 2 ciecz do komory A, a jednocześnie nurnik wytłacza ciecz z komory różnicowej B do przewodu tłocznego 3 i powietrz-nika 4. Przy ruchu w lewo przetłacza on ciecz z komory A do powietrznika 4, ale tylko częśćtej cieczy wpływa do przewodu tłocznego, reszta zaś uzupełnia zawartość cieczy w komorze B, której pojemność zwiększa się przy ruchu nurnika w lewo. Nazwa p. r. pochodzi od tego, że średnice D i d nurnika są różne. Gdy stosunek D-ld- = 2, to ilość cieczy wytłaczanej przez przewód 3 przy obu kierunkach ruchu nurnika jest jednakowa.

POMPA SKRZYDEŁKOWA - <klik tutaj> pompa wyporowa, której element roboczy (tzw. tłok skrzydełkowy) wykonuje ruch obrotowo-zwrotny. W p. s. podwójnego działania (rys.) tłok skrzydełkowy l wykonuje ruch wahadłowy dokoła osi 2, powodując przy ruchu / zasysanie cieczy przez otwarty zawór ssawny 3 do przestrzeni A i jednocześnie wytłaczanie przez zawór tłoczny 4 cieczy z przestrzeni B, a przy ruchu II otwierają się zawory: ssawny 5 i tłoczny 6. P. s. stos. się najczęściej do cieczy czystych i napędza się je ręcznie, wahając dźwignię (np. niektóre pompy na stacjach benzynowych).

POMPA SORBCYJNA - urządzenie do osiągania najwyższych próżni metodą sorpcji, tzn. przy użyciu substancji pochłaniających, zdolnych do usuwania cząstek gazu z obszaru próżni końcowej przez ich adsorpcję (pochłanianie powierzchniowe) lub absorpcję (pochłanianie objętościowe). Podczas gdy konwencjonalne metody uzyskiwania próżni polegają na usuwaniu cząstek gazu zarówno z obszaru próżni końcowej, jak i z wnętrza pompy próżniowej, w przypadku p. s. cząstki te pozostają we wnętrzu pompy, której składnikiem jest substancja pochłaniająca. Przykładem p. s. jest pompa sublimacyjna, w której substancją pochłaniającą jest najczęściej tytan. W celu zwiększenia intensywności pochłaniania cząstek gazu tytan podlega odparowaniu w wyniku nagrzania (prądem elektrycznym) drutu wolframowego z nawiniętym nań drutem tytanowym. Substancja pochłaniająca (najczęściej metal), która występuje samodzielnie (tzn. nie jako składnik p. s.), np. we wnętrzu lampy elektronowej, i której obecność poprawia stan próżni, nosi nazwę gettera.

POMPA STRUMIENIOWA - <klik tutaj> (strumienica) podnośnik cieczy, którego elementem roboczym jest strumienica, a czynnikiem roboczym ciecz (p. s. cieczowa) gaz lub para (p. s. gazowa). Czynnik roboczy, np,woda, wypływa pod ciśnieniem z dyszy l z dużą prędkością, wywołując podciśnienie w komorze ssawnej 2, co powoduje 'zassanie wody pompowanej z przewodu ssawnego 3, po czym woda ta zostaje porwana przez strumień wody roboczej. P. s. przenoszące ciecz z obszaru o ciśnieniu niższym od atmosferycznego do obszaru o ciśnieniu równym atmosferycznemu nazywane są p. ejektorowymi (przy czym duże noszą nazwę hydroelewatorów), a przenoszące ciecz do obszaru o ciśnieniu wyższym od atmosferycznego noszą nazwę p. iniektorowych. Cieczą roboczą p. s. cieczowych jest najczęściej woda i służą one do odwadniania szybów kopalnianych itp., pompowania wody do sieci cieplnych itd. P. s. parowe iniektorowe służą do pompowania wody do kotłów parowozowych (czynnikiem roboczym jest tu para wodna). P. s. bywają nazywane smoczkami.

POMPA ŚLIMAKOWA - <klik tutaj>pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są ślimak i zazębiające się z nim koło ślimakowe. Ślimak l obraca się w kanale 7 przesuwając ciecz wpływającą między jego zwoje, z przestrzeni ssawnej 3, w lewo ku przestrzeni tłocznej 6. Obrót ślimaka powoduje jednocześnie powolne obracanie się koła ślimakowego 2 (o jeden ząb na jeden obrót ślimaka), którego zęby dzielą kanał 7 na obszar ssania i tłoczenia i przeciwdziałają ruchowi powrotnemu cieczy. P. s. uważana bywa za rodzaj pompy śrubowej, ze względu na podobny charakter pracy i zastosowania.

POMPA ŚMIGŁOWA - pompa osiowa; pompa wirowa, w której przepływ cieczy odbywa się wzdłuż osi obrotu wirnika 1. Nad łopatkami wirnika, które mogą być stałe lub nastawne (podobnie jak w turbinie Kapłana), znajdują się kierownice wylotowe; odchylają one odpowiednio strumienie cieczy wytłaczane w górę przez wirnik. P. ś. są stosowane głównie jako pompy obiegowe oraz do odwadniania i nawadniania terenów. Mogą podnosić wodę na wysokość ok. 20 metrów.

POMPA ŚRUBOWA - pompa rotacyjna, której elementem roboczym jest wirnik (lub. wirniki) w kształcie śruby. Na rys. pokazano p. ś. dwuwir-nikową (zwaną też dwuwrzecionową), w której wirnik czynny l obraca -wirnik bierny 2, przy czym oba wirniki przesuwają ciecz w małych komorach 3 utworzonych przez wręby między zwojami wirników i powierzchnią wewnętrzną kadłuba 4 pompy, przenosząc ją z obszaru ssawnego 5 do tłocznego 6. Oprócz opisanej p. ś. dwuwirnikowej stos. są p. ś. jedno- i trójwirniko-we. P. ś. służą do pompowania cieczy lepkich, szlamu itp., w przem. chem., naftowym i spożywczym.

POMPA TARCZOWA - pompa precesyjna, pompa wrzecionowa; pompa wyporowa, której elementem roboczym jest tarcza nie obracająca się, lecz wykonująca ruch precesyjńy (oś jej opisuje stożek), co powoduje okresowe zmiany przestrzeni ssawnych i tłocznych, wywołujące przetłaczanie cieczy. Stos. jest do pompowania cieczy czystych o własnościach smarnych.

POMPA TŁOKOWA - pompa wyporowa, której element roboczy tłok wykonuje ruch posuwistozwrotny. Tłok pompy może być tarczowy (rys.) lub zaworowy (pompa wyporowa). P. t. dzielą się na jednostronnego działania, gdy tylko jedna strona tłoka styka się z zasysaną i wytłaczaną cieczą (rys. a, b), i dwustronnego działania, gdy pracują obie strony tłoka (rys. c). W p. t. jednostronnego działania przy ruchu tłoka i w prawo (rys. a) w cylindrze 2 następuje spadek ciśnienia, zawór 3 jest więc otwarty (a zawór 4 zamknięty) i ciecz z przewodu ssaw-nego 5 zostaje zassana do cylindra. Gdy tłok rozpocznie ruch w lewo (rys. b) ciśnienie w cylindrze wzrasta, zawór 3 zostaje zamknięty, a otwiera się zawór 4 i tłok wypiera ciecz z cylindra do przewodu tłocznego 6. W p. t. obustronnego działania przy ruchu tłoka l w lewo (rys. c) ciecz jest zasysana do przestrzeni A i wytłaczana z przestrzeni B, a przy ruchu tłoka w prawo odwrotnie.

POMPA WAŁECZKOWA - <klik tutaj>pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są obracające się wałeczki. W kadłubie l p. w. umieszczone są dwie równoległe tarcze 2, między którymi na ośkach 3 osadzone są luźno rolki 4 (wałeczki napędzające). Tarcze wykonują ruch obrotowy wraz z wałem 5 i rolki 4 popychają wałeczki 6, które siła odśrodkowa dociska do kadłuba pompy. Ponieważ oś obrotu wału 5 z tarczami i rolkami jest położona mimośrodowo względem powierzchni C komory w kadłubie, swobodna przestrzeń A po-między wałeczkami jest większa od przestrzeni B. Powoduje to. że ciecz pobrana z obszaru ssaw-nego 8 zostaje częściowo wytłoczona do obszaru tłocznego 9 (reszta cieczy powraca w przestrzeni B na stronę ssawną). P. w. są stos. głównie do cieczy czystych, np. olejów napędowych i smarowych.

POMPA WIELOTŁOKOWA - pompa tłoczkowa; pompa tłokowa jednostronnego działania z wieloma małymi cylindrami i tłoczkami, rozmieszczonymi symetrycznie względem osi obrotu elementu, w którym znajdują się wszystkie cylindry. Podczas działania pompy gdy w jednym z cylindrów rozpoczyna się zasysanie pompowanej cieczy, w innym zasysanie się kończy, a w jeszcze innych rozpoczyna się lub kończy wytłaczanie cieczy, praca kolejnych cylindrów i tłoczków jest więc nieco przesunięta w fazie. Ciśnienie tłoczenia w p. w. sięga 400 at, a wydajność dochodzi do 400 dm:J/min. P. w. są stosowane w układach hydraulicznych do tłoczenia oleju, np. w samolotach.

POMPA WIROWA - pompa, której elementem roboczym jest szybko obracający się wirnik łopatkowy, powodujący wzrost ciśnienia i energii ruchu pompowanej cieczy. Ciągłe zasysanie cieczy z przewodu ssawnego jest wywoływane przez podciśnienie spowodowane wypływem cieczy z wirnika do przewodu tłocznego. W p. w. nie jest potrzebne uszczelnienie oddzielające obszar ssawny od tłocznego (w przeciwieństwie do pomp wyporowych). W zależności od sposobu uzyskiwania wzrostu ciśnienia i energii kinetycznej cieczy dzieli się p. w. na krążeniowe (regeneracyjne) i k r ę t n e (rotodynamiczne), te zaś z kolei, w zależności od kierunku przepływu cieczy w wirniku, na p. w. promieniowe (pompa odśrodkowa), i osiowo-promieniowe (pompa diagonalna) i osiowe (pompa śmigłowa). Wymienione odmiany pomp krętnych należą do pomp, które przed uruchomieniem trzeba (wraz z przewodem ssącym) zalać pompowaną cieczą, w celu usunięcia powietrza. Pompy krążeniowe należą do pomp samozasysających, z których powietrze jest usuwane w pierwszym okresie pracy pompy, wraz z pompowaną cieczą. Najbardziej znane z pomp samozasysających są pompy krążeniowe peryferalne i z bocznym pierścieniem cieczowym (w tych ostatnich ciecz krąży na obwodzie wirnika z bardzo dużą ilością łopatek).

POMPA WTRYSKOWA - pompa tłokowa dostarczająca paliwo do wtryskiwaczy silnika spalinowego (głównie z zapłonem samoczynnym). Najczęściej spotyka się p. w. z tłoczkami pokrętnymi o stałym skoku, napędzanymi przez krzywki. W dolnym położeniu tłoczka 2 (rys. a) jego górna krawędź znajduje się poniżej otworu 5 w ściance cylinderka 3, który napełnia się wówczas paliwem. Po zamknięciu przez wnoszący się tłoczek otworu 5 następuje tłoczenie paliwa poprzez zaworek tłoczny l (rys. b), który otwiera się z chwilą, gdy ciśnienie paliwa pokona siłę sprężyny 4. Ilość tłoczonego paliwa zależy od tzw. czynnego skoku tłoczka, równego odległości jego górnej powierzchni od skośnej krawędzi sterującej, której położenie decyduje o chwili odsłonięcia otworu 5, umożliwiającego odpływ oleju z cylinderka (rys. c). Z tą chwilą ciśnienie nad tłoczkiem spada i zawór l zostaje zamknięty. Czynny skok tłoczka (a w następstwie ilość wtryskiwanego paliwa) może być zmieniany przez pokręcanie tłoczka dokoła jego osi, za pośrednictwem nie pokazanych na rys. zębatki i pierścieni zębatych, który obrót przenosi się na tłoczki. Skrajne położenia tłoczka występują przy biegu jałowym (rys. d najmniejsza ilość tłoczonego paliwa) i przy mocy maksymalnej (rys. e), gdy wydajność p. w. jest największa. P. w. są budowane zazwyczaj jako p. w. wie-locylindrowe, których cylindry są połączone z silnikiem przewodami doprowadzającymi paliwo do poszczególnych wtryskiwaczy. Przewody są wyeliminowane w przypadku jednocylindro-wych p. w., z których każda jest połączona we wspólnej obudowie z należącym do niej wtryskiwaczem (pompowtryskiwacz). Zasada działania pompy wtryskowej: a) napełnianie; b) tłoczenie; c) koniec tłoczenia; d) bieg jałowy; e) tłoczenie przy największej wydajności

POMPA WYPOROWA - pompa, której ruchomy element roboczy jest szczelnie dopasowany do kadłuba, w którym się porusza, co powoduje podczas jego ruchu powstawanie różnicy ciśnień przed tym elementem i za nim, a w wyniku zasysanie i wypieranie (wytłaczanie) pompowanej cieczy. Cechą charakterystyczną wielu p. w. jest przetłaczanie cieczy dawkami (porcjami). Ruch elementu roboczego może być posuwistozwrotny w pompach tłokowych, nurnikowych i przeponowych, obrotowo-zwrotny (wahadłowy)w pompach skrzydełkowych, obrotowy w pompach rotacyjnych, obiegowy w pompach mimośrodowych, lub precesyjny w pompach tarczowych. Przykładowo w p. tłokowej z tłokiem zaworowym (rys.) tłok l porusza się na przemian w dół i w górę (ruch posuwisto-zwrotny) w cylindrze 2, w którego dnie umieszczono zawór 3. Drugi zawór 4 znajduje się w tłoku 1. Podczas ruchu tłoka w górę wypiera on ciecz znajdującą się nad nim (w przestrzeni tłocznej A cylindra), przy czym zawór 4 jest zamknięty; jednocześnie na skutek spadku ciśnienia w przestrzeni ssawnej B cylindra otwiera się zawór 3 i następna dawka cieczy zostaje zassana z przewodu 5 do przestrzeni*!?. Przy ruchu tłoka w dół wzrastające ciśnienie w przestrzeni B zamyka zawór 3, a otwiera zawór 4 i ciecz przepływa do przestrzeni A, nad tłokiem, po czym tłok rozpoczyna znów ruch w górę.

POMPA Z WIRUJĄCYMI TŁOKAMI - pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są wirnik pompujący i jeden lub dwa wirniki uszczelniające. Stos. są przeważnie do cieczy lepkich, a dwuwirnikowe wykonywane bywają jako dmuchawy.

POMPA ZASOBNIKOWA - pompa w elektrowniach wodnych do przepompowywania wody ze zbiornika dolnego do górnego w godzinach mniejszego obciążenia sieci elektr., w celu zwiększenia zapasu wody w zbiorniku górnym i późniejszego wykorzystania tego zapasu w okresach szczytu obciążenia (porównaj: pompo-turbina). Jako p. z. stos. są najczęściej wielostopniowe pompy odśrodkowe lub diagonalne wielkiej mocy (750 tyś. kW i więcej), które mogą podnosić wodę na wysokość ponad 1000 m. Elektrownie z takimi pompami noszą nazwę elektrowni pompowych.

POMPA ZĘBATA - <klik tutaj>pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są koła zębate walcowe. Najczęściej spotyka się p. z. z dwoma kołami zębatymi (rys.), z których jedno czynne l obraca drugie bierne 2. Ciecz pompowana wpływa z przewodu ssawnego 3 w kolejne wręby międzyzębne A obu kół i jest przenoszona w nich do obszaru tłocznego 4. P. z. może mieć także jedno koło z uzębieniem zewnętrznym, (rys.), a drugie z uzębieniem wewnętrznym. Poza tym p.z. może mieć więcej niż dwa koła zębate. P. z. stos. się głównie do przetłaczania cieczy czystych, w napędach hydraulicznych, w hydraulicznych urządzeniach automatyki i do obiegów olejowych w silnikach itp.

Pompa diagonalna	Pompa dyfuzyjna	Pompa głębinowa	Pompa jonowa	Pompa kriogeniczna	Pompa krzywkowa
Pompa łopatkowa	Pompa mimośrodowa	Pompa molekularna	Pompa odśrodkowa	Pompa par.bezkorbowa	Pompa śmigłowa
Pompa pr.wyporowa	Pompa przeponowa	Pompa przewodowa	Pompa różnicowa	Pompa skrzydełkowa	Pompa strumieniowa
Pompa ślimakowa	Pompa śrubowa	Pompa wałeczkowa	Pompa tłokowa	Pompa tł.wyporowa	Pompa zębata